Zakończyliśmy realizację projektu “Elektroniczna bibliografia jezuicka” z programu “Społeczna odpowiedzialność nauki II” w module “Wsparcie bibliotek naukowych”. Projekt był realizowany przez Zespół Biblioteki przez rok, od listopada 2024 r. Jego efektem jest uruchomienie bazy bibliograficznej, w której rejestrujemy dane o publikacjach związanych z działalnością Towarzystwa Jezusowego w Polsce. Baza jest dostępna pod adresem https://ebj.ignatianum.edu.pl.
Co zawiera EBJ?
Na EBJ składają się dane pochodzące z trzech źródeł:
- Dwutomowa “Podstawowa bibliografia do dziejów Towarzystwa Jezusowego w Polsce”, opracowana przez o. Ludwika Grzebienia SJ, wydana w 2009 w koedycji Wydawnictwa WAM i Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej “Ignatianum”
- Uzupełnienia do “Podstawowej bibliografii” z późniejszych lat
- Dane dobrane z katalogów centralnych – Połączonych katalogów Biblioteki Narodowej i NUKAT.
Trzon EBJ stanowią dane pochodzące z “Podstawowej bibliografii”, we Wstępie do której został określony jej układ i zakres:
Bibliografię podzielono na cztery części: w pierwszej części przedstawiono podstawowe publikacje dotyczące prawa zakonnego, zwyczajów obowiązujących w całej prowincji i w poszczególnych domach zakonnych, stworzone dotąd syntezy dziejów zakonu w Polsce oraz kolejnych etapów tej historii, następnie poszczególnych dziedzin zaangażowania zakonu, a więc szeroko pojętego apostolstwa, duszpasterstwa, szkolnictwa, nauki i kultury, misji wśród Polaków poza granicami kraju, misji zagranicznych, w końcu publikacji polemicznych; w drugiej części podano podstawową bibliografię dotyczącą poszczególnych placówek zakonnych (kolegiów, rezydencji, stacji misyjnych), a więc ich dziejów, szeroko pojętej pracy kościelnej i szkolnej oraz architektury i sztuki wzniesionych budowli; w trzeciej części zebrano zbiory bio gramów opublikowanych w różnego rodzaju informatorach, słownikach, encyklopediach i zbiorach biogramów zawartych w m onografiach; w czwartej części zebrano bibliografię osobową dotyczącą jezuitów polskich i obcych pracujących na terenie Polski. Dołączono również do bibliografii tych jezuitów obcych, których związki z Polską zostały potwierdzone publikacjami. Opracowanie uzupełniono indeksami osobowymi i geograficznymi.
oraz
[Bibliografia] obejmuje najważniejsze publikacje, jakie ukazały się od XIX wieku do końca 2008 […] Zasadniczo nie uwzględniono olbrzymiej ilości publikacji popularnych, jakie ukazują się w Polsce na temat Towarzystwa Jezusowego. Podobnie nie rozpisywano wydanych drukiem zbiorów korespondencji jezuitów lub z jezuitami, chyba że zawierała ona opisy ważnej działalności, np. misji ludowych i zagranicznych. Nie uwzględniono też z założenia dokumentów przeznaczonych wyłącznie dla samych jezuitów (ad usum nostrorum tantum), jak np. dekrety poszczególnych Kongregacji Generalnych, ograniczając się tylko do ważniejszych zbiorów.
Przebieg projektu
Realizacja projektu przebiegała w kilku etapach.
Na potrzeby EBJ wykorzystano oprogramowanie Koha, dostosowując je do potrzeb bibliografii. W oparciu o dane tekstowe pochodzące z “Podstawowej bibliografii” utworzone zostały rekordy w formacie MARC 21 i zaimportowane do systemu. Dla tak przygotowanych danych wykonano zautomatyzowane wyszukiwanie propozycji odpowiedników w katalogach centralnych, a następnie – po wytypowaniu zamienników – wymieniono na lepsze jakościowo rekordy.
Dane pochodzące z “Uzupełnień” nie posiadały ustrukturyzowanej formy, pozwalającej na automatyczne przetwarzanie, co skutkowało koniecznością ręcznej ich obsługi. Część z nich została zidentyfikowana w katalogach centralnych i pobrana do EBJ, a część skatalogowana.
Etapem projektu, który wymagał najwięcej pracy było katalogowanie publikacji, które nie występują w katalogach centralnych. Opracowano ponad 2 tys. rekordów bibliograficznych, wszystkie w środowisku współkatalogowania NUKAT. W większości to artykuły z czasopism, rozdziały z książek oraz hasła słownikowe i encyklopedyczne. Niewielką grupę katalogowanych zbiorów stanowiły natomiast książki (większość książek jest już opracowana w katalogach centralnych).
W trakcie katalogowania książek skorzystano z usługi “Katalogowanie na życzenie” Biblioteki Narodowej. Od dwóch lat BN oferuje możliwość skatalogowania zbiorów, które nie są dostępne w “Połączonych katalogach”, a zostały wydane na terenie Polski. W naszych zbiorach zidentyfikowaliśmy kilkadziesiąt takich książek, których skany sukcesywnie podsyłaliśmy do BN, a następnie pobierali rekordy do NUKAT i do EBJ. Oczywistą zaletą korzystania z tej usługi jest ujawnienie w katalogu BN publikacji dotychczas tam nieobecnych.
Ostatnim etapem prac była wspomagana informatycznie kwerenda katalogów centralnych, mająca na celu wyszukanie publikacji odpowiadających zakresowi tematycznemu bibliografii. Przyjęto, że sprawdzane będą publikacje z lat 2009-2025. Efekty tej kwerendy zostały zaimportowane do bazy i są systematycznie weryfikowane. Przygotowany mechanizm posłuży do systematycznego monitorowania katalogów centralnych pod kątem nowych publikacji.
Stan obecny i plan rozwoju
Aktualnie (listopad 2025 r.) w EBJ znajduje się 25 tys. rekordów. W widoku publicznym jest dostępnych ponad 10 tys. opisów, wśród których 8,5 tys. to rekordy pochodzące z “Podstawowej bibliografii”. Połowa z nich to satysfakcjonujące jakościowo rekordy, pochodzące z katalogów centralnych. Druga połowa oczekuje na ponowne opracowanie.
W kolejce do weryfikacji znajduje się ok. 15 tys. rekordów pobranych z katalogów centralnych. Są one sukcesywnie sprawdzane i udostępniane w widoku publicznym.
Interfejs EBJ zapewnia podstawową obsługę bazy w zakresie wyszukiwania i przeglądania danych. Dalsze jego dostosowywanie będzie prowadzone w najbliższych miesiącach. Planowane jest także udostępnienie indywidualnych kont użytkowników.
Zgłoszenia nowych publikacji, sugestie i uwagi oraz chęć współpracy można zgłaszać na adres: ebj@ignatianum.edu.pl